Άλλη μια γυναικοκτονία συνέβη πριν λίγο καιρό, στη Μακρινίτσα Μαγνησίας. 31χρονος δολοφόνησε τόσο την εν διαστάσει 28χρονη σύζυγό του, με την οποία είχαν ένα μικρό παιδί, όσο και τον 30χρονο αδερφό της. Η γυναίκα φέρεται να είχε ζητήσει ασφαλιστικά μέτρα, καθώς υπήρχαν συχνοί διαπληκτισμοί μεταξύ τους.
H βία κατά των γυναικών, είτε μέσα στην οικογένεια είτε μέσα στην κοινωνία, είναι μεγάλος κίνδυνος για τη δημόσια υγεία και σημαντική αιτία θανάτου και αναπηρίας για τις γυναίκες 16-44 ετών. Σε αναφορά της Παγκόσμιας Τράπεζας εκτιμάται ότι η βία κατά των γυναικών είναι τόσο σοβαρή αιτία θανάτου και ανικανότητας μεταξύ των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας όσο ο καρκίνος.
Στη διάρκεια της πανδημίας, παγκοσμίως, σημειώθηκε αύξηση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας. Στην Ελλάδα, από τον Νοέμβριο 2019 έως τον Οκτώβριο 2020: 4.872 γυναίκες κατέφυγαν σε Συμβουλευτικά Κέντρα για ψυχοκοινωνική υποστήριξη και νομική συμβουλευτική, 536 φιλοξενήθηκαν σε ξενώνες. Επιπλέον, 8.609 άτομα κάλεσαν την Γραμμή SOS 15900 για ενημέρωση και πληροφόρηση, σύμφωνα με την Α΄ ετήσια έκθεση για την βία κατά των γυναικών της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων επρόκειτο για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας από πρώην ή νυν συντρόφους.
Ρεπορτάζ: Εύη Μποτσαροπούλου
Το onlarissa.gr απευθύνθηκε στο Συμβουλευτικό Κέντρο Λάρισας για τη Βία κατά των Γυναικών για να διερευνήσει το επίμαχο θέμα. Στις ερωτήσεις απάντησαν τα στελέχη του Συμβουλευτικού Κέντρου, Ειρήνη Μουρουγιάννη, Κοινωνική Λειτουργός και Φανή Μουστάκα, Ψυχολόγος.
Ισχύει ότι η πιο συχνή μορφή ενδο-οικογενειακής βίας κατά των γυναικών προέρχεται από το σύντροφο/σύζυγο;
Από τις πιο συχνές μορφές βίας κατά των γυναικών είναι αυτή που ασκείται από τον (πρώην ή νυν) σύζυγο ή σύντροφο προς τη σύζυγο ή σύντροφο αντίστοιχα. Σύμφωνα με τα στοιχεία που καταγράφονται στην 1η Ετήσια Έκθεση για τη Βία κατά των Γυναικών της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής και Δημογραφικής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, για την περίοδο Νοέμβριος 2019-Οκτώβριος 2020 η επικρατέστερη μορφή κακοποίησης που δηλώθηκε στα Συμβουλευτικά Κέντρα, είναι η ενδο-οικογενειακή βία με ποσοστό 84%.
Ο όρος «ενδοοικογενειακή βία» σημαίνει όλες τις πράξεις σωματικής, σεξουαλικής, ψυχολογικής ή οικονομικής βίας, οι οποίες συμβαίνουν εντός της οικογένειας ή οικογενειακής μονάδας ή μεταξύ πρώην ή νυν συζύγων ή συντρόφων, ανεξάρτητα ή όχι του κατά πόσο ο δράστης μοιράζεται ή έχει μοιρασθεί την ίδια κατοικία με το θύμα, όπως αναφέρεται στη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας (Ν. 4531/2018).
Η ενδο-οικογενειακή βία μπορεί να εμφανίζεται με διάφορες μορφές, οι κυριότερες εκ των οποίων είναι:
- Η ψυχολογική/συναισθηματική βία (πχ. απειλές, υποτιμητικοί χαρακτηρισμοί, γελοιοποίηση του θύματος, υβριστικά σχόλια, δημιουργία κλίματος εκφοβισμού, τρόμου, κτητικότητα και κοινωνική απομόνωση, συνεχής έλεγχος των κινήσεων και διαρκής κριτική, καταστροφή προσωπικών ειδών της γυναίκας ή σχετικές απειλές, συκοφάντηση της γυναίκας και του ρόλου της ως μητέρα απέναντι στα παιδιά της κ.ά.).
- Η σωματική βία (π.χ. γροθιές, κλωτσιές, χαστούκια, τσιμπήματα, δαγκωματιές ή/και απειλές, επιθέσεις με όπλο/μαχαίρι, απόπειρα πνιξίματος, φόνος κ.ά.)
- Η σεξουαλική (π.χ. εξαναγκασμός σε σεξουαλικές πράξεις χωρίς τη συναίνεση του θύματος, βιασμός, καταναγκαστικές εγκυμοσύνες/αμβλώσεις κ.ά.)
- Η οικονομική (π.χ. στέρηση οικονομικών πόρων, απόκρυψη εισοδημάτων, στέρηση βασικών αγαθών, όπως τροφή, ρούχα, φάρμακα, εμποδισμό της γυναίκας να εργαστεί κ.ά.).
- Η βία κατά των γυναικών, σε κάθε της μορφή, αποτελεί σοβαρή παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αποτελεί απειλή για όλες τις γυναίκες, καθώς βλάπτονται σωματικά και ψυχικά, ενώ περιθωριοποιούνται και αποκλείονται κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, έχουν αυξηθεί τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας;
Η πανδημία παρόξυνε και κατέδειξε το πολυπαραγοντικό φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας, έτσι όπως έχει επισημανθεί από τις σχετικές εκθέσεις διεθνών οργανισμών (π.χ. ΟΗΕ – UNWOMEN, Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, ΕΕ – Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Ισότητας των Φύλων κ.λπ.). Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της 24ωρης γραμμής SOS 15900 της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής και Δημογραφικής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, οι καταγγελίες περιστατικών βίας για το μήνα Απρίλιο 2020 ανήλθαν στις 1.070, ενώ οι αντίστοιχες για το μήνα Μάρτιο ήταν 325. Όσον αφορά τα περιστατικά ενδο-οικογενειακής βίας, οι κλήσεις ήταν 648, σχεδόν τετραπλάσιες από αυτές του Μαρτίου.
Το Συμβούλιο της Ευρώπης χαρακτήρισε την ενδοοικογενειακή βία κατά των γυναικών ως «σκιώδη πανδημία», καθώς τα φαινόμενα αυτά έχουν αυξηθεί κατά ένα τρίτο σε κάποιες χώρες της ΕΕ μετά την επιβολή απαγόρευσης κυκλοφορίας. Οι πολιτικές κοινωνικής αποστασιοποίησης και περιορισμού που εφαρμόζονται, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η διάδοση του κορονοϊού, έχουν ως συνέπεια την περαιτέρω αύξηση του κινδύνου και την έκθεση των γυναικών σε όλες τις μορφές βίας, λόγω του περιορισμού της μετακίνησής τους και της συγκατοίκησης συνεχώς με τον δράστη. Επιπλέον, ο δράστης τους ασκεί ακόμα μεγαλύτερο έλεγχο στις κοινωνικές τους συναναστροφές, με αποτέλεσμα να απομονώνονται από το φιλικό και οικογενειακό τους περιβάλλον και επομένως, δεν έχουν τη δυνατότητα να αναζητήσουν βοήθεια.
Σε ποιο βαθμό οι γυναίκες αναζητούν βοήθεια ή/και καταγγέλλουν το πρόβλημα;
Παρότι η ενδο-οικογενειακή βία αποτελεί ένα συχνό και καθημερινό φαινόμενο για μεγάλο αριθμό γυναικών παγκοσμίως, η έκτασή της δεν μπορεί να καταμετρηθεί με ακρίβεια (σκοτεινός αριθμός εγκληματικότητας), καθώς μέχρι και σήμερα το ποσοστό καταγγελιών παραμένει μικρό, αν και έχουν σημειωθεί, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΑΣ, σημαντικές αυξήσεις καταγγελιών τα τελευταία τρία χρόνια. Αν και οι περισσότερες από τις μορφές βίας που αναφέρθηκαν παραπάνω καλύπτονται από το εθνικό μας νομικό πλαίσιο, συχνά οι γυναίκες διστάζουν να μιλήσουν και να καταγγείλουν αυτό που τους συμβαίνει, καθώς ισχυροί κοινωνικοί μηχανισμοί (π.χ. κοινωνική ανοχή, «κουλτούρα βιασμού») συντείνουν στη διατήρηση της βίας, μετατρέποντάς την έτσι από ένα σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα που μας αφορά όλες και όλους σε προσωπική ντροπή της γυναίκας. Γι΄ αυτό και είναι ευεπίφορη η αλλαγή που έχει συντελεστεί από το ελληνικό #metoo και ελπίζουμε ότι το θαυμαστό θάρρος που έδειξαν δημόσια γυναίκες να αναφέρουν τραυματικές προσωπικές εμπειρίες κακοποίησης, να αποτελέσει το έναυσμα να μιλήσουν και άλλες γυναίκες και να αναζητήσουν σχετική στήριξη και βοήθεια.
Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε την κάθε μορφή βίας κατά των γυναικών και κοριτσιών ως ένα ζήτημα που αφορά ολόκληρη την κοινωνία και που πρέπει να αντιμετωπίσουμε με αλλαγή της νοοτροπίας μας, αλλά και μέσα από την καταπολέμηση των έμφυλων στερεοτύπων και διακρίσεων που ενισχύουν την κοινωνική και πολιτισμική αποδοχή της βίας αυτής.
Ποιοι παράγοντες κρατούν μια γυναίκα σε μια κακοποιητική σχέση ακόμα και για χρόνια;
Οι ερμηνείες είναι απαραίτητο να είναι διεπιστημονικές και πολυπαραγοντικές. Πολλοί είναι οι λόγοι για τους οποίους μια γυναίκα παραμένει σε μια βίαιη σχέση. Ψυχολογικοί παράγοντες, πρακτικές δυσκολίες, αλλά και κοινωνικοί μηχανισμοί συντηρούν τη βία και συντείνουν στην αποσιώπησή της. Ο φόβος της γυναίκας για την αντίδραση του δράστη, οι ενοχές και η ντροπή που αισθάνεται για αυτό που της συμβαίνει, η κοινωνική απομόνωση που της ασκείται μέσα στη σχέση βίας την εμποδίζουν πολλές φορές να μιλήσει ανοιχτά γι’ αυτό και να λάβει την απαραίτητη στήριξη. Επιπλέον, σημαντικές δυσκολίες, όπως η έλλειψη υποστηρικτικού περιβάλλοντος ή/και οικονομικών πόρων παρεμποδίζουν τη γυναίκα να λάβει ή/και να στηρίξει την απόφασή της να τερματίσει τη βίαιη σχέση.
Ο κυριότερος όμως παράγοντας που λειτουργεί ανασταλτικά στην προσπάθεια της γυναίκας είναι η «κοινωνική ανοχή» που υπάρχει γύρω από το φαινόμενο της βίας. Συχνά τα περιστατικά βίας μέσα στην οικογένεια χαρακτηρίζονται ως «οικογενειακοί καυγάδες». Επιπλέον, ακόμα και αν υπάρχουν μάρτυρες πολλές φορές δεν αντιδρούν. Ακόμα και αν η γυναίκα σπάσει τη σιωπή της και αποκαλύψει τη βία, ενδέχεται το άμεσο αλλά και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον να της επιρρίψει ευθύνες, να αμφισβητήσει την ακεραιότητά της και να την στιγματίσει, φαινόμενο γνωστό ως victim-blaming.
Στόχος μας είναι η λειτουργία σχετικών υποστηρικτικών υπηρεσιών, η αποτελεσματική και συνεχής διατομεακή συνεργασία αρμόδιων φορέων, καθώς και η παράλληλη διαμόρφωση μιας κουλτούρας μηδενικής ανοχής απέναντι στην έμφυλη βία, ώστε οι γυναίκες να αισθάνονται ασφαλείς να καταγγείλουν τα περιστατικά βίας, αλλά και γιατί μόνον αν εξαλειφθεί κάθε μορφή έμφυλης βίας, μπορούμε να μιλάμε για ουσιαστική ισότητα μεταξύ των φύλων.
Τι μπορεί να κάνει μια γυναίκα που υφίσταται βία; Πού μπορεί να απευθυνθεί;
Οι γυναίκες που υφίστανται βία μπορούν να απευθυνθούν στις δομές του πανελλαδικού Δικτύου της Γενικής Γραμματείας Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων. Στο Δίκτυο περιλαμβάνονται η 24ωρη Τηλεφωνική Γραμμή SOS 15900, 43 Συμβουλευτικά Κέντρα και 19 Ξενώνες Φιλοξενίας γυναικών και των παιδιών τους.
Συγκεκριμένα, το Συμβουλευτικό Κέντρο Λάρισας δέχεται: α) γυναίκες που έχουν υποστεί όλες τις μορφές και τα είδη βίας (π.χ. συζυγική κακοποίηση, σεξουαλική παρενόχληση, trafficking, κ.λπ.), β) γυναίκες που αντιμετωπίζουν πολλαπλές διακρίσεις (π.χ. άνεργες, μονογονείς, μετανάστριες, πρόσφυγες, γυναίκες με αναπηρίες κ.λπ.).
Οι υπηρεσίες συμβουλευτικής στήριξης παρέχονται δωρεάν από εξειδικευμένο προσωπικό (σύμβουλο υποδοχής/διοικητική υπάλληλο, ψυχολόγο, κοινωνική λειτουργό, νομικό) και οι υπηρεσίες αυτές καλύπτονται από το απόρρητο της συμβουλευτικής.
Οι παρεχόμενες υπηρεσίες αφορούν στην ενημέρωση και την εξειδικευμένη πληροφόρηση, καθώς και στην κοινωνική, ψυχολογική, εργασιακή και νομική στήριξη (με την οπτική του φύλου). Στο πλαίσιο αυτό, η κάθε συμβουλευόμενη μπορεί να ενημερωθεί για τα δικαιώματά της, τους σχετικούς νόμους κ.λπ., όπως επίσης να παραπεμφθεί σε αρμόδιους φορείς και υπηρεσίες (π.χ. σε αστυνομικές και εισαγγελικές Αρχές, νοσοκομεία, φορείς για προνοιακά και άλλα επιδόματα, προστασίας και υποστήριξης παιδιών, φορείς απασχόλησης κ.λπ.). Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι ειδικά αν είναι άνεργη και θύμα έμφυλης και ενδο-οικογενειακής βίας μπορεί να παραπεμφθεί στον ΟΑΕΔ για να ενταχθεί σε ειδικό πρόγραμμα απασχόλησης, αφού έχει ολοκληρώσει την εργασιακή της στήριξη από τα στελέχη του Συμβουλευτικού Κέντρου. Επίσης, όποτε υπάρχει σχετικό αίτημα από τη συμβουλευόμενη δύναται να παραπεμφθεί για φιλοξενία στους προαναφερόμενους 19 Ξενώνες Φιλοξενίας του Δικτύου.
Στην περίοδο της πανδημίας του Covid-19 που διανύουμε, το Συμβουλευτικό Κέντρο συνεχίζει κανονικά τη λειτουργία του, παρέχοντας τη δυνατότητα τηλεφωνικών ή/και διαδικτυακών συνεδριών, αλλά και δια ζώσης συνεδριών με τη λήψη όλων των απαραίτητων προστατευτικών μέτρων. Σε επείγουσες περιπτώσεις οι ενδιαφερόμενες μπορούν να επικοινωνήσουν με την Τηλεφωνική Γραμμή SOS 15900 ή/και με την αστυνομία τηλεφωνικά ή στέλνοντας γραπτό μήνυμα (sms) στο 100 με το ονοματεπώνυμο, την ακριβή τους διεύθυνση και το είδος της επείγουσας ανάγκης π.χ. “κινδυνεύει η ζωή μου”.
Στοιχεία επικοινωνίας ΣΚ Λάρισας:
Δευτέρα έως Παρασκευή 08:00 – 16:00
Γαληνού 4, 3ος όροφος
Τηλ.: 2410535840
E-mail: larisa@isotita.gr