Το χάσμα ανάμεσα στο «Παλάτι» και τη διαρκώς μεταλλασσόμενη Τουρκία βαθαίνει ανεπιστρεπτί
Του ειδικού μας συνεργάτη, Ευάγγελου Αρεταίου
To πόσο μακριά είναι πια ο Ταγίπ Ερντογάν και το «Παλάτι» του από την τουρκική κοινωνία ανέδειξε η σύγκρουση των φοιτητών του Πανεπιστημίου του Βοσπόρου με την τουρκική κυβέρνηση. Μια σύγκρουση που ήρθε τη στιγμή που η Άγκυρα αναζητά διαρκώς καινούργιους εχθρούς, είτε αυτοί είναι στο εσωτερικό της χώρας είτε στο εξωτερικό. Και που εμφανίζεται πλέον τόσο απεγνωσμένη, όπως εκτιμούν αναλυτές στην Τουρκία, που επιστρατεύει ακόμα και το διάστημα, καθώς ο Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωσε ότι η Τουρκία θα πραγματοποιήσει αποστολή στη Σελήνη το 2023 προκαλώντας μεγάλες αντιδράσεις αλλά και ειρωνικά σχόλια από την αντιπολίτευση.
Η ασυμμετρία ανάμεσα στην κοσμοθεωρία του Τούρκου Προέδρου και της τουρκικής κοινωνίας και των νέων γενιών της αποτελεί σήμερα το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της χώρας και έχει γίνει η βασική πρόκληση του Ταγίπ Ερντογάν και του πολιτεύματός του, καθώς, παρά τις συστηματικές προσπάθειές τους να χειραγωγήσουν την κοινωνία και να χαλιναγωγήσουν τις κοινωνιολογικές δυναμικές, το χάσμα ανάμεσα στο «Παλάτι» και τη διαρκώς μεταλλασσόμενη Τουρκία βαθαίνει ανεπιστρεπτί.
Το ίδιο το προεδρικό σύστημα του Ταγίπ Ερντογάν αποτελεί βασική πηγή της ασυμμετρίας, καθώς αποδεικνύεται στην πράξη ότι έχει σχεδιαστεί για μια αρχετυπική φαντασιακή κοινωνία στην οποία τίποτα δεν αλλάζει, τίποτα δεν κινείται, τίποτα δεν αντιδρά, τίποτα δεν βρίσκεται σε διάδραση με τον υπόλοιπο κόσμο. Πριν το προεδρικό αυτό σύστημα, τα πανεπιστήμια οργάνωναν εκλογές για τους πρυτάνεις και ο εκάστοτε Πρόεδρος επέλεγε ανάμεσα από τρεις προτεινόμενους υποψηφίους. Μετά το προεδρικό σύστημα, το Ανώτατο Εκπαιδευτικό Συμβούλιο, το οποίο τελεί υπό την ουσιαστική κηδεμονία του «Παλατιού», επιλέγει ποιον θα προτείνει στον Πρόεδρο για πρύτανη, χωρίς πια εκλογές ανάμεσα στους ακαδημαϊκούς.
Ξένος με την κουλτούρα του πανεπιστημίου Βοσπόρου ο νέος πρύτανης
Ο διορισμός του συγκεκριμένου πρύτανη στο πανεπιστήμιο του Βοσπόρου αποδείχθηκε ακόμα πιο ασύμμετρος, καθώς όχι μόνο ο νέος πρύτανης δεν προέρχεται από το ίδιο πανεπιστήμιο, όπως ο προκάτοχός του, αλλά είναι και εντελώς ξένος στην κουλτούρα του πανεπιστημίου του Βοσπόρου. Ένα πανεπιστήμιο το οποίο οι αντιφρονούντες θεωρούν ως το τελευταίο «προπύργιο» του φιλελευθερισμού και του προοδευτισμού στην ανώτατη εκπαίδευση και οι φιλοκυβερνητικοί ως το κατ’ εξοχήν πανεπιστήμιο των ύποπτα δυτικότροπων «ελίτ» και κέντρο διακίνησης υπονομευτικών για την Τουρκία ιδεών.
Ωστόσο, το πανεπιστήμιο του Βοσπόρου είναι ουσιαστικά κάτι άλλο, κάτι πολύ πιο σημαντικό για την Τουρκία σήμερα: Είναι ένα προοδευτικό πανεπιστήμιο, οι φοιτητές του οποίου αποτελούν μια μικρογραφία των νέων γενιών της χώρας. Ανάμεσά τους βρίσκονται γόνοι εκκοσμικευμένων αστικών οικογενειών, εύπορων συντηρητικών νεο-αστών, οι κόρες των οποίων φορούν κεφαλομάντηλο, αλλά διαδηλώνουν με πάθος ενάντια στο διορισμό του νέου πρύτανη, παιδιά από οικογένειες με πολύ χαμηλά εισοδήματα, παιδιά που στηρίζουν το ΑΚΡ και τον Ταγίπ Ερντογάν και που δεν συμμετείχαν στις διαδηλώσεις. Αγόρια και κορίτσια που προέρχονται από διαφορετικούς κόσμους και κοσμοθεωρίες και που ζυμώνονται μαζί, διαρρηγνύοντας τα κοινωνικά, τα ταξικά, τα πολιτικά, ακόμα και τα έμφυλα στεγανά που το επίσημο αφήγημα προσπαθεί να διατηρήσει και να οξύνει.
Οι νέες τις γενιές δεν είναι τόσο χειραγωγημένες όπως πολλοί νομίζουν
Η επιβολή ενός πρύτανη με καθαρά πολιτικά κριτήρια ήρθε λοιπόν να αναδείξει ότι το σημερινό πολίτευμα στην Τουρκία καταβάλλει συστηματικές προσπάθειες να χαλιναγωγήσει όλες τις δυναμικές που λειτουργούν προς την κατεύθυνση του κοινωνικού εκσυγχρονισμού και παράλληλα προς την υπέρβαση της πόλωσης και του κατακερματισμού της κοινωνίας. Και να δημιουργήσει, όπως το επίσημο αφήγημα αναφέρει, μια «ευσεβή γενιά», μια νέα γενιά Τούρκων οι οποίοι θα είναι πιστοί Μουσουλμάνοι και πάνω απ’ όλα πιστοί υποστηρικτές του Προέδρου Ερντογάν και της Τουρκίας, όπως αυτός την φαντάζεται.
Οι αντιδράσεις των φοιτητών κατέδειξαν, για ακόμα μια φορά, ότι η τουρκική κοινωνία, και κυρίως οι νέες τις γενιές, δεν είναι τόσο χειραγωγημένες όπως πολλοί νομίζουν και ότι πίσω από την ομίχλη του αφηγήματος της επίσημης Τουρκίας υπάρχει ένας ολόκληρος κόσμος που δονείται, που ζει εναρμονισμένος με τις παγκόσμιες δυναμικές, που αντιστέκεται και αντιδρά και, πάνω απ’ όλα, που αλλάζει διαρκώς.
Ο τρόπος με τον οποίο η κυβέρνηση διαχειρίστηκε το όλο ζήτημα έρχεται την ίδια ώρα να προειδοποιήσει ότι ο Τούρκος Πρόεδρος χάνει την μέχρι πρότινος θρυλική του ικανότητα να αφουγκράζεται την κοινωνία και να παράγει πολιτικές. Και ότι διαλέγει πια πολλές φορές τις λάθος μάχες: Δημοσκόπηση της έγκριτης εταιρείας ερευνών Metropoll, που δημοσιεύθηκε την περασμένη βδομάδα, κατέδειξε ότι το 75% των Τούρκων επιθυμεί τα πανεπιστήμια και η διοίκησή τους να είναι ανεξάρτητα από την πολιτική, ενώ το 73% θεωρεί ότι οι ακαδημαϊκοί πρέπει να επιλέγουν μόνοι τους τους πρυτάνεις.
Η επιλογή λάθος μαχών έχει να κάνει με τον σφιχτό εναγκαλισμό του Ταγίπ Ερντογάν και του ΑΚΡ με μια νέα μορφή σκληρού εθνικισμού και με την επικράτηση ενός βαθιά φοβικού συνδρόμου για την επιβίωση του κράτους/έθνους, αλλά και του ίδιου του πολιτεύματος. Τροφοδοτώντας έτσι μια εγγενή ανάγκη του πολιτεύματος να επιβιώνει μέσω της πόλωσης και της αντιμετώπισης όλων των φυγόκεντρων κοινωνικών δυναμικών ως εν δυνάμει υπαρξιακές απειλές, όπως έγινε και με τις διαμαρτυρίες των φοιτητών του πανεπιστημίου του Βοσπόρου. Ανάγκη που έχει σήμερα μετατρέψει το πολίτευμα σε καθεστώς και που κάνει το χάσμα ανάμεσα στο δεσποτισμό του «Παλατιού» και τη γεμάτη ζωντάνια τουρκική νεολαία απροσπέλαστο.